Phân tích bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến
Mở bài:
“Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến là một bài thơ ngũ ngôn tứ tuyệt cô đọng, hàm súc nhưng chứa đựng tầng tầng lớp lớp ý nghĩa. Bài thơ không chỉ thể hiện tình bạn cao quý giữa tác giả với người bạn tri kỷ, mà còn ngầm ẩn nỗi buồn về cảnh ngộ nghèo khó của mình.
Thân bài:
Khổ 1:
“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”
“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa”
Hai câu thơ đầu tiên như lời tự bạch của tác giả, thể hiện sự mừng vui khi bạn đến chơi. Tuy nhiên, trong niềm vui ấy lại ẩn chứa một chút tủi buồn khi tác giả phải sống cảnh nghèo khó, không có gì để thiết đãi bạn. Câu thơ “trẻ thời đi vắng, chợ thời xa” vừa là cách để tác giả lý giải sự thiếu thốn trong nhà, vừa là lời ngầm trách móc xã hội đã khiến con người trở nên bận rộn và thờ ơ với nhau.
Khổ 2:
“Ao sâu nước cả, khôn chài cá
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà”
Hai câu thơ tiếp theo thể hiện rõ hơn cảnh nghèo của tác giả. “Ao sâu nước cả” là ẩn dụ cho hoàn cảnh sống của tác giả, dù có rộng lớn nhưng lại không có gì đáng giá. “Vườn rộng rào thưa” vừa mô tả cảnh thiếu thốn vật chất, vừa ngụ ý về sự khó khăn trong việc kiếm sống. Những hình ảnh này gợi lên một cuộc sống nghèo khổ, túng thiếu, khiến bạn phải ngại ngùng khi đến chơi.
Khổ 3-4:
“Cải chửa ra cây, cà mới nụ
Bầu vừa rụng rốn, sung chửa hột”
Trong bốn câu thơ cuối, tác giả tiếp tục kể về cảnh nghèo của mình thông qua những hình ảnh cụ thể, chân thực. Những loại rau quả đều ở giai đoạn chưa chín, chưa thể sử dụng được, khiến tác giả không có gì để thiết đãi bạn. Qua đó, ta thấy được sự túng thiếu đến cùng cực của tác giả, đến nỗi ngay cả bữa ăn hàng ngày cũng không đủ đầy.
Kết bài:
Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến là một bài thơ giản dị, mộc mạc nhưng ẩn chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc. Thông qua lời kể về cảnh nghèo của mình, tác giả không chỉ thể hiện tình bạn cao quý mà còn ngầm phê phán xã hội thờ ơ, vô cảm. Bài thơ như một lời tự vấn về hạnh phúc của con người, về những giá trị đích thực trong cuộc sống.