Những vần thơ bất hủ của Nguyễn Trãi – Bậc Thầy Văn Học
Nguyễn Trãi, danh sĩ lỗi lạc thời Lê Lợi, không chỉ là một nhà quân sư lỗi lạc mà còn là một nhà thơ thiên tài. Những vần thơ của ông thấm đẫm tình yêu nước, tinh thần nhân văn sâu sắc, và tài năng ngôn ngữ bậc thầy. Trong chương trình Ngữ Văn lớp 10, ta được tiếp cận một số bài thơ tiêu biểu của Nguyễn Trãi, khám phá vẻ đẹp bất tận của chúng.
Đại cáo bình Ngô
“Đại cáo bình Ngô” là bản tuyên ngôn độc lập bất hủ của dân tộc ta. Bài thơ được viết bằng chữ Hán, thể phú, với ngôn ngữ trang trọng, hùng tráng. Nguyễn Trãi đã khái quát nên chặng đường đấu tranh gian khổ của dân tộc, ca ngợi chiến thắng oanh liệt của quân dân nhà Lê, đồng thời lên án tội ác của quân Minh và cảnh tỉnh những kẻ xâm lược.
Điểm nổi bật của “Đại cáo bình Ngô” là giọng thơ hào hùng, tràn đầy niềm tự hào dân tộc. Các câu thơ như:
“Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu.”
“Đương cơn binh lửa gây vạ,
Thế đứng vững như cột đồng.”
đã thể hiện rõ ý chí bất khuất, kiên cường của dân tộc Việt Nam.
Bình Ngô đại cáo
“Bình Ngô đại cáo” là một phiên bản tiếng Việt của “Đại cáo bình Ngô”. Bài thơ được viết bằng chữ Nôm, thể song thất lục bát, gần gũi và dễ hiểu hơn. Nguyễn Trãi đã kế thừa tinh thần của bản gốc, nhưng có một số thay đổi để phù hợp với đối tượng người đọc rộng rãi hơn.
So với “Đại cáo bình Ngô”, “Bình Ngô đại cáo” có giọng điệu nhẹ nhàng hơn, thấm đẫm tình cảm yêu nước và nỗi xót xa trước cảnh đất nước bị tàn phá. Các câu thơ:
“Nỗi quốc thù chưa trả,
Cảnh nhà tan tác còn đây.”
“Những chiến trận phen này đã lắm,
Cũng vì lòng thương nước thương nòi.”
đã thể hiện rõ tình cảm dân tộc sâu sắc của Nguyễn Trãi.
Quân trung từ mệnh tập
“Quân trung từ mệnh tập” là tập thơ được Nguyễn Trãi sáng tác khi ông tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Tập thơ gồm 100 bài thơ, phản ánh sinh hoạt, chiến đấu của quân đội nhà Lê.
Những bài thơ trong “Quân trung từ mệnh tập” thể hiện tình cảm yêu mến, trân trọng của Nguyễn Trãi đối với người lính. Ông ca ngợi tinh thần chiến đấu quả cảm, lòng yêu nước nồng nàn, và đức tính khiêm nhường của họ. Các câu thơ:
“Há dễ dàng hơn mọi quốc gia,
Đem cung tên phá trận mở can qua.”
“Bằng chẳng bận mảng riêng,
Giữ được bụng trung liền.”
đã cho thấy sự tôn vinh và ngưỡng mộ của Nguyễn Trãi đối với những người lính.
Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
“Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” là bài văn tế do Nguyễn Trãi soạn thảo để tưởng nhớ các nghĩa sĩ đã hy sinh trong trận chống quân Minh ở vùng Cần Giuộc (Long An ngày nay). Bài văn tế là một khúc ca hào hùng, ngợi ca tinh thần yêu nước, hy sinh vì dân tộc của những người nghĩa sĩ.
Các câu thơ trong “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc” đầy bi tráng, xúc động:
“Tiếng súng nổ ở Cần Giuộc,
Xối xuống như mưa bình địa.”
“Dẫu xương thịt nát tan,
Mà tinh thần bất diệt.”
đã thể hiện rõ sự ngưỡng mộ và đau xót của Nguyễn Trãi đối với những người anh hùng đã ngã xuống.
Những vần thơ của Nguyễn Trãi trong chương trình Ngữ Văn lớp 10 là một phần di sản văn học đồ sộ của ông. Chúng không chỉ có giá trị về mặt nghệ thuật mà còn có ý nghĩa lịch sử sâu sắc, góp phần khơi dậy lòng yêu nước, tự hào dân tộc trong mỗi người Việt Nam.