Câu tứ bất tử, khúc nhạc thức tỉnh
Trong đêm sâu thăm thẳm, nơi mộng mị đan xen,
Ta thao thức ngắm trời, lòng bỗng bâng khuâng nhớ.
Trăng soi bóng mãi cô đơn, soi người lữ thứ,
Đêm dài trăn trở, thao thức não nề.
Câu tứ của bài thơ “Không ngủ được” của Hồ Chí Minh đã đi vào lịch sử văn chương Việt Nam như một bức họa chân thực về đêm không ngủ của người chiến sĩ cách mạng. Bốn câu thơ là lời tâm tình da diết, khắc họa sâu sắc nỗi niềm của Bác trước vận mệnh đất nước và số phận con người.
Điểm đặc sắc đầu tiên của câu tứ này nằm ở cách dùng từ tinh tế và gợi hình. “Đêm” không chỉ là thời gian mà còn là ẩn dụ cho bóng tối, gian khổ mà nhân dân Việt Nam phải trải qua dưới ách đô hộ. “Trăng” là biểu tượng của ánh sáng, của hy vọng le lói trong đêm dài tăm tối. Đối lập với hình ảnh “trăng soi bóng” là hình ảnh “người lữ thứ” cô đơn, lạc lõng, khắc họa nỗi buồn thương cho thân phận người dân mất nước.
Thủ pháp điệp ngữ “soi bóng” và “thao thức” được sử dụng tài tình, tạo nên hiệu ứng nhấn mạnh sự cô đơn, bất lực của con người trước thời cuộc. Tiếng điệp “thao thức” cứ vang vọng, ám ảnh, như nhịp đập của trái tim khắc khoải không ngủ được.
Nhưng nỗi buồn thương của Bác không phải là sự bi quan, yếu đuối. Qua câu tứ, ta cảm nhận được ngọn lửa đấu tranh mãnh liệt vẫn cháy trong tim Người. Nỗi đau riêng của cá nhân hòa vào nỗi đau chung của dân tộc, thôi thúc Bác cất tiếng nói đánh thức tinh thần yêu nước của đồng bào.
Câu tứ của bài thơ “Không ngủ được” là một kiệt tác của thơ ca Việt Nam, thể hiện sâu sắc tư tưởng và tình cảm của Bác Hồ. Đến nay, bốn câu thơ này vẫn ngân vang trong tâm trí mỗi người dân Việt Nam, nhắc nhở chúng ta về những hy sinh mất mát của cha ông và tiếp thêm sức mạnh để chúng ta xây dựng và bảo vệ đất nước.