Trong “Lão Hạc” của Nam Cao, lão Hạc hiện lên như một chân dung bi kịch, khắc họa nỗi đau thương và bế tắc của cuộc sống nghèo khổ ở nông thôn Việt Nam trước cách mạng.
Lão là một người nông dân chất phác, hiền lành và có lòng tự trọng cao. Ông sống cô độc sau khi vợ mất, chỉ còn một người bạn già trung thành là con chó Vàng. Giữa cuộc sống túng quẫn, lão Hạc thầm lặng chịu đựng nỗi khổ vật chất, sợ liên lụy đến người khác. Ông bán đi từng thứ mình có, kể cả con chó mà lão mực mực coi như đứa con.
Sự giằng xé nội tâm và nỗi dằn vặt khi phải từ bỏ người bạn của mình đã đẩy lão Hạc vào bước đường cùng. Ông quyết định ăn bả tự tử, nhưng không phải là hành động trốn chạy mà là một sự giải thoát khỏi gánh nặng của cuộc sống nghèo khổ và đau đớn. Cái chết của lão là lời tố cáo xã hội bất công, nơi những người nông dân nghèo bị đối xử tàn nhẫn, chịu nhiều đau khổ tinh thần và vật chất.
Nhân vật lão Hạc mang đến cho người đọc không chỉ nỗi buồn mà còn là sự ám ảnh về những giá trị đạo đức và phẩm cách của con người. Ông đại diện cho những người lao động chất phác, bị cuộc đời đày đọa nhưng vẫn giữ trọn lòng nhân hậu, tự trọng và sự hy sinh cao cả. Bi kịch của lão Hạc là lời nhắc nhở đau xót về sự bất lực và bi thảm của con người nhỏ bé trước sức mạnh của hoàn cảnh.