Phân tích tác phẩm “Tự trào I” của Tú Xương
Trong nền văn học Việt Nam thế kỷ XIX, Tú Xương nổi danh với những vần thơ trào phúng sắc sảo, sâu cay. Bài thơ “Tự trào I” là một trong những tác phẩm tiêu biểu, thể hiện rõ nét phong cách và tư tưởng của ông.
1. Nhan đề và thể loại
– Nhan đề: “Tự trào I” thể hiện dụng ý tự cười mình của tác giả. Ông không chỉ trích, phê phán người khác mà còn tự giễu cợt bản thân, phơi bày những khuyết điểm của mình.
– Thể loại: Thất ngôn bát cú Đường luật, một thể thơ phổ biến trong văn học cổ điển Việt Nam, thường được dùng để bày tỏ tâm sự, cảm xúc.
2. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ được sáng tác vào cuối thế kỷ XIX, khi đất nước đang trong giai đoạn đen tối, xã hội rối ren. Tú Xương sống trong cảnh nghèo túng, bệnh tật và thất chí. Trong bối cảnh đó, ông đã viết “Tự trào I” như một cách để trút bầu tâm sự, bày tỏ nỗi niềm chua chát của mình.
3. Nội dung
Bài thơ gồm 8 câu, được chia thành 4 cặp đối:
Cặp 1:
“Thân gầy, xương mỏng, da đen đủi,
Râu hùm, hàm én, mày ngài in.”
– Nhà thơ tự miêu tả ngoại hình xấu xí, gầy gò, đen đủi, tương phản với vẻ đẹp thường thấy của các nhân vật phong lưu.
Cặp 2:
“Tuổi già, sức yếu, gân cơ mềm,
Đi đứng lẩy bẩy, ngồi rung rinh.”
– Ông than thở về sức khỏe yếu kém, đi lại khó khăn, ngồi cũng không vững vàng.
Cặp 3:
“Học trò đứa dốt, đứa ngu si,
Học mãi chẳng thông, rồi bỏ đi.”
– Nhà thơ tự trào về việc dạy học của mình, cho rằng học trò dốt nát, không học được gì, khiến ông chán nản.
Cặp 4:
“Vợ cả, vợ ba, vợ năm, sáu,
Cuộc đời trác táng, đọa tiêu điều.”
– Ông cay đắng kể về cuộc sống gia đình tan vỡ, có nhiều vợ nhưng không hạnh phúc, chỉ chuốc lấy cảnh thương đau.
4. Nghệ thuật
– Ngôn ngữ: Bình dân, mộc mạc, gần gũi với đời sống.
– Hình ảnh: Chân thực, sinh động, có tính so sánh đối lập, tạo nên ấn tượng mạnh.
– Giọng điệu: Trào phúng, hóm hỉnh, vừa tự cười mình vừa chua chát thế sự.
5. Ý nghĩa
– Bài thơ thể hiện tinh thần tự trào, không né tránh những khuyết điểm của bản thân.
– Phản ánh số phận bi kịch của một trí thức trong xã hội đen tối, bất lực trước thực tại.
– Lên án cảnh sống gia đình tan vỡ, thối nát của một bộ phận người dân thời bấy giờ.
Kết luận
“Tự trào I” là một bài thơ độc đáo của Tú Xương, thể hiện rõ nét phong cách trào phúng của ông. Qua bài thơ, nhà thơ không chỉ tự cười mình mà còn phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội đương thời, tạo nên tiếng cười chua chát nhưng cũng rất đáng suy ngẫm.